Yönetim Kurulu başkanımız Mehmet Altay Yegin'in "Dış Ticaret Erbabının Seyir Defteri" başlıklı kaleme aldığı makale "Nasıl Bir Ekonomi" gazetesinde yayımlandı.

Mehmet Altay Yegin

Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği

Yönetim Kurulu Başkanı

“Seyir Defteri” bir denizcilik terimi olup, denizciler tarafından kullanılmaktadır. Denizcilerin yolculukları esnasında geçtikleri yerleri, gördüklerini ve yeni keşfettikleri bölgeleri not ettiği defterlerdir bunlar. Özellikle gemilerin belli bir rotayı takip ederek, bir yerden başka bir bölgeye gitmek için yolculuk ederken, gemi kaptanının tüm seyahat boyunca olup biteni saat ve tarihi de belirmek üzere yazdığı deftere “Seyir Defteri” denilmektedir.

Deftere nereden yakıt ve kumanya alındığı, personelin durumu, makinaların arızaları, fırtınalar ve sefer sırasında karşılaşılan diğer gemiler açıkça kaydedilir.

Dış ticaret erbabının ise “Seyir Defteri” işlevini gören “Ajanda”sı vardır. Bu ajandaya her şeyi kaydeder. Yatırımları fayda maliyet analizi neticesinde hayata geçirir veya erteler. Değerli bir söz vardır; “Yelkeni olmayan gemiye, rüzgârda yardım etmez.” diye. Şirketin en eski çalışanı, patronlardır. Çünkü kurumsal hafızaya sahiptirler. Geçmişte kaçırılan fırsatlar veya başarısız yatırımlar mevcut durumun aynası niteliğindedir.

Dış ticaret erbabı da fırsatları dış ticaret seyir defterine kaydeder. Peki, dış ticaret erbabı gümrüklerde karşısına çıkan fırsatların veya kolaylaştırmaların ne kadarı hakkında bilgi sahibi?

Bu kolaylaştırma ve fırsatları şöylece sıralamak mümkün:

- Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü (YYS)

Gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve izlenebilir olan ve diğer genel gereklilikleri sağlayan güvenilir firmalara gümrük işlemlerinde kolaylık ve imtiyazlar sunan uluslararası bir statü belgesidir. Basitleştirilmiş işlemler, beyanın kontrol türü, emniyet ve güvenliğe ilişkin kolaylıkların yanı sıra bir dizi kolaylıklar sağlamaktadır. Uluslararası pazarlarda tedarikçi olarak daha çok tercih edilme, piyasada güvenilir kişi olarak tanınma ve daha çok tercih edilme, boşaltma, yükleme, eşya ve aracın beklemesi gibi masrafların ortadan kalkması, daha ileri düzeyde planlama, tedarik masraflarının azalması ve tedarikçilerle iş birliğinin artması, sevkiyatlardaki gecikmelerde azalma diğer kolaylıklar olarak sıralanabilir. YYS’ye sahip yükümlülerin gümrüklerdeki hattı “Yeşil Hat” olup hali hazırda Türkiye’de bu yetki ile donatılmış 672 firma bulunmaktadır.

 - Onaylanmış kişi statü belgesi (OKS)

Gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, mali yeterliliği bulunan, belli çalışan sayısı ve belirli performansı karşılayan firmalara tanınan bir basitleştirme uygulamasıdır. OKS sahiplerinin hat türü “Mavi Hat” olup, bu hat sadece ihracat işlemleri için kullanılmaktadır. Hali hazırda bu yetki ile donatılmış gelişmiş versiyon: 2 bin 488 firma ile normal versiyon: 2.649 firmada OKS Belgesi mevcuttur. Böylece OKS Belgesi sahibi firma sayısı 5 bin 137’e ulaşmaktadır.

 - Taşıt üstü işlem

Eşyanın geçici depolama yerine veya gümrük antreposuna indirilmeden taşıt üstünde gümrük işlemlerinin tamamlanması şeklinde gerçekleştirilen bir basitleştirilmiş usuldür. 

- Varış öncesi gümrükleme

Eşyanın fiziki olarak Türkiye gümrük bölgesine getirilmeden ve gümrük idaresine sunulmadan önce detaylı gümrük beyanı yapabilme kolaylığıdır. Gümrük işlemlerinden kaynaklı beklemelerin önüne geçilmesi amacıyla, denizyolu veya havayolu ile gelen ve belirli GTİP’lerde sınıflandırılan eşyanın gümrüğe gelmesinden önce ithalat beyannamesinin verilip vergilerinin ödenmesini sağlayan bir olanaktır.

 - Bağlayıcı tarife bilgisi

Eşya Türk gümrük bölgesine gelmeden veya gümrük beyanı yapılmadan önce bu eşyanın Gümrük Tarife Cetveli’nde sınıflandırılmasına ilişkin olarak 6 yıl geçerli olacak şekilde verilen bağlayıcı bir idari bilgidir.

 - Bağlayıcı menşe bilgisi

Ticaret Bakanlığı tarafından verilen ve eşyanın tercihli veya tercihli olmayan menşeinin tespitine ilişkin 3 yıl geçerli olacak şekilde verilen bağlayıcı bir idari bilgidir.

- Askıya alma sistemi

Askıya Alma Sistemi kapsamına listelenen bir kısım eşya için bir eşya için belli bir süre gümrük vergisi muafiyetinin tanınmasıdır.

- Tarife kontenjanı

Türkiye ve AB'de üretimi yetersiz olan hammadde ve ara mamul niteliğindeki sanayi ürünlerinde belirli miktarda ürünün ithalatının vergiden muaf tutulmasına Tarife Kontenjanı denilmektedir. Böylece, belirli şartları sağlayan firmalara belirli miktarlarla sınırlı vergiden muaf ithalat hakkı tanınmaktadır. Tarife kontenjanından yararlanmak isteyen sanayiciler Ticaret Bakanlığı’ndan İthal Lisansı almak zorundadır.

- Yerinde gümrükleme

YYS sahibi firmalara, ithalatta ve ihracatta yerinde gümrükleme kısaca kendi tesislerinde gümrükleme imkânı sunan bir basitleştirme uygulamasıdır.

- Gümrük Kanunu 234/3

Gümrük işlemlerinde henüz idare tarafından tespit edilmemiş hatalı bir işlem konusunda firmanın “kendini ihbar” etmesi; bu şekilde kanunun 234’üncü maddesinde yer alan para cezalarının yüzde onu tutarında bir miktarın ödenmesi ile sorunun giderildiği bir kolaylıktır. 

- Elleçleme ve küşat hakkı

Eşya gümrüğe sunulmadan önce gümrük gözetimi altında eşyanın asli niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırılması, kalburlanması, karıştırılması ve benzeri işlemlerin gerçekleştirilmesi “elleçleme kapsamında yapılabilmektedir. Beyan yapılmadan önce eşyanın beyan sahibi tarafından muayene edilebilmesine olanak sağlanmasına da “Küşat Hakkı” denilmektedir.

- Kimyevi tahlil

Kimya haneye tabi eşyanın, yükümlü talebi halinde gümrük beyannamesi açmadan önce tahlile gönderilebilmesine olanak sağlanmaktadır. 

- İstisnai kıymetle beyan

İthal eşyasının gümrük kıymetine veya katma değer vergisi matrahına girmesi gereken, ancak gümrük beyannamesinin tescili anında beyan sahibi tarafından mevcudiyetinin bilinmesi mümkün olmayan kıymet veya matrah unsurları için, en geç söz konusu kıymet veya matrah unsurunun muhasebe kayıtlarına intikal ettirildiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar beyanda bulunabilme kolaylığıdır. 

Saydığımız tüm basitleştirme ve kolaylaştırmalar içerisinde, “21’inci Yüzyıl Basitleştirme Modeli” olarak görülen ve en çok fayda maliyet azalışı sağlayan düzenleme “Yetkilendirilmiş Yükümlü statüsü” ile oluşturulmuştur. Dış ticaret erbabının başta Yetkilendirilmiş Yükümlü sertifikası olmak üzere kendi ajandalarını oluşturan “Dış Ticaret Seyir Defteri”ni yeniden gözden geçirmesinin ve kendilerine en uygun olan maliyet azaltıcı unsurları tespit ederek, YYS modelli yelkeni gemileriyle sefere çıkmalarının zamanı geldi de geçiyor bile.